Cronoloxía histórica relacionada

33 ca. Seguindo o mandato de Xesús -“Seredes as miñas testemuñas ata o extremo da Terra”-, os apóstolos e os seus seguidores espallaríanse polo mundo daquela coñecido para difundir o cristianismo. Segundo tradicións posteriores, Santiago o Maior chegaría ata o que nese tempo se consideraba o confín do mundo, o extremo occidental de Galicia, malia que a Igrexa de Roma preferiu conceder o honor da primeira evanxelización da Península Ibérica a san Paulo.
44 ca. Ano proposto como o do martirio de Santiago en Xerusalén, feito recollido no Novo Testamento. A translatio, tradición local compostelá de incerta orixe xurdida no século IX, narra a inmediata viaxe do seu corpo a Galicia por mar.
S. VI. A finais destes século redáctase en Italia ou no sur de Francia o Breviarium Apostolorum, o primeiro texto que sostén a predicación de Santiago en Hispania.
730 ca. O monxe inglés Beda o Venerable afirma que Santiago está soterrado e escondidos “nos últimos confíns fronte ao mar británico [o Atlántico]”, o que viría a coincidir co finis terrae galego. Quizais uniu dúas vellas crenzas confluentes: que este apóstolo predicara ata o extremo do mundo daquela coñecido e que os discípulos directos de Xesús procuraran recibir sepultura no lugar máis extremo da súa predicación, como símbolo da universalidade da nova relixión.
808. Elabórase en Oviedo, no reinado de Afonso II o Casto, a cruz dos Anxos, de estilo grego -catro brazos iguais con forma trapezoidal invertida e disco central-, realizada segundo a lenda por anxos peregrinos, e idéntica, de acordo con distintas valoracións, á cruz compostelá de Afonso III o Magno, que se realizaría sesenta e seis anos despois.


Torre do reloxo - Catedral de Santiago de Compostela


813. Ano proposto por López Ferreiro e outros autores como o do descubrimento -inventio- do sepulcro de Santiago en Compostela. Hoxe descartada polas investigacións, con esta data pretendíase facer coincidir in extremis o suposto descubrimento coa tradición europea que atribuía este feito e a apertura do Camiño de Santiago, seguindo a Vía Láctea, ao emperador franco-xermano Carlomagno, falecido no 814. Dáse o paradoxo de que esta data descartaría ao bispo de Iria Flavia, Teodomiro, como descubridor do citado sepulcro, malia considerarse de xeito unánime como tal. Actualmente coñécese que comezou o  goberno da diocese iriense contra os anos 819-820.
820-830. Nalgún momento desta década prodúcese o descubrimento nun cemiterio abandonado de remota orixe romana, na actual Compostela, dun mausoleo en cuxo interior estaba o que, por motivos descoñecidos, se identificou como o sepulcro do apóstolo Santiago o Maior. A revelación recibiuna Teodomiro, bispo residente na poboación próxima de Iria Flavia.
834. Peregrina a Compostela, desde Asturias, o rei Afonso II o Casto e consagra a primeira igrexa construída sobre o mausoleo de Santiago. Establécese a primeira comunidade de monxes, de incerta procedencia, dedicada ao culto e a protección do sepulcro.
840 ca. O francés Floro de Lyon anuncia que o corpo de Santiago trasladouse a Hispania e púxose a salvo “nos seus últimos confíns”.
847. O bispo de Iria Flavia, Teodomiro, faise soterrar en Santiago baixo unha lauda gravada cunha cruz grega idéntica á que no 874 doaría ao apóstolo o rei Afonso III.
 860. Primeiras e sorprendentes referencias estranxeiras á nacente peregrinación a Santiago. Para atender aos peregrinos comeza a nacer, a redor do conxunto do sepulcro, a futura cidade de Santiago de Compostela.
860-900. Por este tempo elaboraríase a Epístola do papa León, texto que busca xustificar o traslado do corpo de Santiago desde Xerusalén a Galicia inmediatamente despois da súa decapitación. Este documento tivo varias versións difundidas por Europa.
874. O rei de Asturias e Galicia, Afonso III o Magno, e a súa dona Ximena, peregrinan a Santiago. Ofrendan ao apóstolo unha cruz grega de madeira forrada de ouro e pedras preciosas e realizada en Oviedo. A xoia, de brazos trapezoidais da mesma extensión confluentes nun disco central, pasa a coñecerse co nome deste monarca e resulta estrañamente idéntica á dos Anxos, construída sesenta e seis anos antes no reinado de Afonso II o Casto na mesma cidade. A cruz colocouse a carón do sepulcro apostólico.
899. Impulsada por Afonso III, remata a construción da segunda igrexa sobre o sepulcro de Santiago, máis grande e suntuosa cá primeira, á que substitúe.
900-950. Primeiros peregrinos documentados chegados de máis alá dos Pireneos, procedentes dos actuais territorios de Alemaña e Francia.
906. Afonso III, con graves dificultades para manter unido o reino asturiano, proxecta a Santiago como patrón e protector dos seus territorios. Difunde tamén as virtudes do apóstolo ao pobo de Tours (Francia), que antes se interesara ao respecto por carta a el dirixida.
S. XI. Referencias indirectas á prolongación da peregrinación desde Santiago a Fisterra. Os afastados peregrinos continuaban ao finis terrae máis popular do mundo medieval tras a estancia no santuario compostelán. Seguían, segundo certas teorías, a difusa memoria dunha tradición precristiá que buscaría na dirección occidental o mítico e remoto espazo sagrado de confluencia entre o terreal e o celeste, entre os mundos do coñecido e o descoñecido, aquel cara a onde se dirixían as almas dos mortos. Por unha relación aínda non resolta, Santiago viuse en Europa como o apóstolo da fin do mundo.
1075. Comezan as obras da catedral románica compostelá, a maior do seu tempo, para dar resposta á continua chegada de peregrinos desde as máis longas distancias. A viaxe a Santiago espállase polo continente como un singular feito compartido, superando todo tipo de dificultades e sen que os poderes políticos e relixiosos a fomenten de xeito determinante, fóra de certas e relevantes excepcións.
S. XII-XIII. Máximo apoxeo da peregrinación xacobea sen fronteiras, polo que os fieis chegados á catedral compostelá dispoñían dun servizo de linguaxeiros, sacerdotes case sempre estranxeiros residentes na basílica que falaban e confesaban en varios idiomas. A cruz de Afonso III forma parte destacada dos ritos dos peregrinos no templo. Situaríase no século XII no novo altar maior, nun lugar diferenciado e visible deste para permitir aos peregrinos orar ante ela, segundo algunha imaxe posterior conservada. Xorden varios hospitais para atender aos viaxeiros pobres e enfermos. Ante o elevado número de persoas que falecen ao alcanzar a meta, créase un cemiterio de peregrinos extra muros da cidade, na saída do camiño ao finis terrae. Nel sotérranse viaxeiros de toda Europa ata comezos do século XIX. Actualmente nada recorda este simbólico espazo.
S. XII-XVIII. Peregrinos procedentes de países actuais como Alemaña, Francia, Italia, Reino Unido, Holanda, Bélxica, Suíza, Polonia, Chequia, Armenia, etc., escriben guías e relatos sobre a experiencia da peregrinación a Santiago. Desde o século XIV moitos deles describen a continuación da viaxe á fin da terra e algúns así o resaltan no título das súas obras.
1120-1170. Compilación do Codex Calixtinus, tamén citado como Libro de Santiago ou Iacobus, manuscrito que recolle en cinco libros e varios apéndices o ideario sen fronteiras da peregrinación a Santiago. O libro I fórmano sermóns para a liturxia do apóstolo, o II narra o traslado -translatio- do corpo de Santiago de Xerusalén a Galicia recollendo a tradición local xurdida en tal sentido no século IX, o III achega distintos milagres do apóstolo  por Europa, o IV relata a lendaria apertura do Camiño de Santiago polo emperador Carlomagno desde Alemaña ao sepulcro apostólico, e o V describe os itinerarios principais a Compostela por Francia e o norte hispano. Ata o século XV realizáronse deste códice unhas trescentas copias manuscritas, completas ou parciais, repartidas por Europa.
S. XIV-XV. Apoxeo das peregrinacións marítimas, especialmente de orixe inglesa e con destino principal no porto da Coruña. Consérvanse datos en portos ingleses -non nos galegos- do embarque anual de miles de peregrinos a Santiago.
1498. Peregrinación a Fisterra do alemán Arnold von Harff. Recolleu no cabo un chisco de terra que conservan os seus descendentes.
S. XVI. A reforma protestante condena a peregrinación por considerala unha mostra vacua de relixiosidade popular. Enténdese que Deus está no interior de cada un: non é necesario ir buscalo a ningunha parte. Non obstante, o fenómeno sobrevive en países como Francia, Bélxica, Italia, etc., onde xorden novas e poderosas confrarías de peregrinos xacobeos que fundan e atenden de xeito altruísta hospitais para camiñantes. Como resposta á reforma, o fluxo de peregrinos estranxeiros comeza a verse en España en moitos casos con reparos. Actualmente son milleiros os protestantes que realizan a ruta xacobea cada ano.
1520-1530. Construción da capela das Reliquias da basílica compostelá, destinada inicialmente a sala capitular.
1521. Colócanse portas na catedral, imposibilitando a circulación libre e a calquera hora dos peregrinos polo interior, como sucedía. En 1529 péchanse as portas pola noite para evitar -dise- os continuos escándalos. Esta medida non foi definitiva.
1530. Prohíbese aos peregrinos bicar a cruz de Afonso III o Magno, aínda que houbo intentos posteriores (en 1535 e outros) de seguir amosándollela de xeito preferente, quizais ante as ofrendas que a ela dirixían.
1572. O cronista Ambrosio de Morales é o primeiro que cita, sen apuntar causas, a superposición na cruz de Afonso III do chamado crucifixo de Ordoño II, atribuído a este monarca astur-leonés do século X pero en realidade, segundo os actuais estudosos, obra do século XI. Este crucifixo, de ouro con alma de madeira, contiña unha reliquia do Lignum crucis. Foi unha estraña, desmesurada e inédita iniciativa que levou a que a cruz orixinal quedase en gran parte tapada e desvirtuada, avanzando de xeito grave o seu deterioro xeral. Tamén se lle inseriron outros crucifixos menores. Descoñécense os motivos deste proceder. Poderían relacionarse con certos efectos da contrarreforma. 
1584. O prestixioso teólogo italiano Baronius rexeita, con variados argumentos, a predicación de Santiago na Península Ibérica, abrindo un intenso debate.
1589. Posible ocultación das reliquias do apóstolo Santiago no subsolo da catedral, tras o altar maior, por medo a que as roubara e profanara o corsario e almirante inglés Francis Drake, que atacaba a costa galega. As reliquias extraeríanse do mausoleo de Santiago, situado baixo o altar maior e tapiado e inaccesible desde o século XII por motivos nunca aclarados.
1610. Mauro Castellá Ferrer, nun libro en defensa de Santiago como patrón de España, describe por primeira vez a cruz de Afonso III e o gran crucifixo cunha reliquia do Lignum crucis que lle superpuxeran.
1625-1633. Bernardo Cabrera e Gregorio Español realizan o retablo destinado a mostrar todas as reliquias da catedral. Conterá as primeiras columnas salomónicas da Península.
1637. Adxudicación dos traballos de pintado e dourado do retablo das Reliquias, labor ao que opta, sen éxito, o pintor e linguaxeiro da catedral Crispín de Hebelino, de orixe non confirmada.
1640. Culmínase o retablo das Reliquias cunha imaxe de Santiago matamouros, en substitución da inicialmente prevista dun Santiago ataviado como peregrino. López Ferreiro propón que esta imaxe non se colocaría ata ben máis tarde, contra 1666, unha demora chocante, talvez como resultado de tensións derivadas do cambio indicado.
1641. As reliquias e relicarios dispersos pola catedral trasládanse á capela e retablo das Reliquias. Entre elas, a cruz de Afonso III, por conter no crucifixo que tiña superposto unha reliquia do Lignum crucis.
1693. O historiador eclesiástico francés Louis S. N. de Tillemont propón a teoría dun traslado tardío do corpo do apóstolo Santiago a Galicia. Sitúa este non antes do século VII. Esta teoría seguírona autores posteriores como Bonifacio Gams, un alemán tamén historiador eclesiástico que no século XIX sostivo que os restos de Santiago recalaron longo tempo por diversos lugares antes de chegar á futura Compostela. Mentres, alleos á proposta de Tillemont, os peregrinos continúan indo ao que consideran desde a Idade Media o sepulcro apostólico de occidente, animándose e orientándose no camiño con cancións propias, algunha tan famosa coma a francesa La grand chanson des pèlerins (s. XVII).
1738. Comeza na catedral a construción da fachada barroca do Obradoiro, que destrúe parte do contorno do Pórtico da Gloria e arreda este da luz do oeste que o seu diáfano pórtico anterior lle permitía recibir.
1759. Derribo da portada románica da praza da Acibechería, a entrada histórica dos peregrinos na basílica.
1786. Prohíbese aos peregrinos permanecer na catedral durante a noite.
S. XIX. Máxima decadencia das peregrinacións xacobeas. Fóra dalgunha excepción, polas antigas rutas só chegan de xeito esporádico algúns españois, portugueses, franceses e italianos.
1860-1940. Investigadores de Francia, Alemaña, Reino Unido e Estados Unidos descobren con sorpresa e admiración a esquecida cultura xacobea europea e os camiños a través dos que se desenvolveu. Como consecuencia, publícanse nestes países as primeiras obras modernas ao respecto, que influirán á súa vez no ánimo dos primeiros e espallados peregrinos contemporáneos.
1874-1933. A Royal Navy, a Armada do Reino Unido, utiliza a ría de Arousa como lugar de avituallamento e descanso da tropa. Faino mediante visitas regulares polos meses de febreiro, maio e outubro. Esta presenza propiciou na capital da ría, Vilagarcía de Arousa, o desenvolvemento comercial -variados establecementos tiñan mencións en inglés- e unha pequena revolución na vida e costumes locais, como sucedeu, por exemplo, entre 1906 e 1907 e en momentos posteriores coas tensións relixiosas entre católicos e protestantes. Os animados ventos socio-económicos levaron ás autoridades locais a mercar a illa de Cortegada, preto de Vilagarcía, para regalarlla ao rei Afonso XIII e que este a convertese na súa residencia de verán. Nunca se realizaron as obras. Os militares británicos aproveitaban a estancia arousá para peregrinar a Santiago, rememorando as viaxes históricas xacobeas dos seus antepasados. Realizaron, entre outras actividades singulares, escavacións no castro Lupario, considerado a suposta morada da mítica raíña Lupa, que autorizaría a dar sepultura ao apóstolo Santiago no mausoleo sobre o que se construíu a actual catedral.
1879. López Ferreiro e o tamén cóengo e arqueólogo compostelán Xosé Labín Cabello buscan e localizan no subsolo da catedral as supostas reliquias de Santiago, desaparecidas, segundo algunhas imprecisas fontes locais, desde 1589. Dan cun vello e humilde cofre con pequenos restos óseos enterrado tras o altar maior. O exame científico establece que poden corresponder ao apóstolo e a dous dos seus discípulos. López Ferreiro e o seu colega reciben, en sinal de agradecemento, cadanseu fragmento óseo dos restos descubertos. Para conservalos, mandan realizar dúas pequenas arcas de prata imitando a que garda os restos apostólicos na cripta catedralicia.
1880-1899. Os historiadores Fidel Fita e Aureliano Fernández (1880) e Antonio López Ferreiro (1899) publican referencias á cruz de Afonso III.
1884. Tras un complexo proceso, non sempre apoiado por sectores da Igrexa local, o papa León XIII establece a posible autenticidade das reliquias de Santiago e anima ao mundo a peregrinar de novo a Compostela.
1889-1922. Arcebispado do cardeal salmantino Martín de Herrera, que inicia a recuperación das peregrinacións á catedral.
1891. López Ferreiro realiza unha rehabilitación parcial da maltratada cruz do Afonso III para facilitar a súa contemplación e reafirmar o seu valor. O máis relevante: como el mesmo explica, retira dela o gran crucifixo superposto e outros menores, substituíndoos por un moi pequeno de cristal limitado ao centro do novo disco de prata que instala. Malia resultar tamén innecesario estoutro crucifixo, no que mantería un hipotético fragmento do Lignum crucis, tratábase dunha peza moito máis discreta que non impedía, como sucedera ata daquela, a visión do que restaba da maltratada xoia altomedieval.
       Ábrese este ano, baixo o altar maior da catedral, a actual cripta para expoñer nela a urna cos reencontrados restos do apóstolo. Os peregrinos non tiñan acceso a eles desde o século XII.
1898-1909. López Ferreiro publica os once tomos da historia da Igrexa compostelá, onde se estuda e desenvolve por vez primeira o proceso histórico da catedral e secundariamente -mais tamén por primeira vez- o seu valor como meta xacobea.
1906. A noite do 6 ao 7 de maio rouban do retablo da capela das Reliquias da catedral a cruz de Afonso III o Magno. Era a xoia máis antiga vinculada á orixe da peregrinación a Santiago. Non se obtén ningún tipo de rastro. A prensa, que pronto esquece o suceso, ofrece escasas e confusas versións, entre elas as relativas a seu o autor ou autores protagonistas do suceso entraron na capela pola súa única ventá ou pola porta. Días antes do roubo un fotógrafo non identificado fixo as únicas fotos conservadas da cruz, publicadas posteriormente pola imprenta Hauser & Menet.
1906-1907. Desputas relixiosas nas terras arousás entre sectores da Igrexa e os anglicanos locais, xurdidos estes sobre todo da relación continuada da comarca cos británicos a través das estancias da Royal Navy na ría e a construción e conservación da liña férrea entre esta zona costeira e a cidade de Santiago.
1921. A noite do luns 2 de maio arde o retablo da capela das Reliquias da catedral compostelá. Grazas á colaboración militar e veciñal puido salvarse a maior parte das reliquias que acollía, a pesar de que se deron versións e datos diverxentes. Entre as que arderían ou sufrirían graves danos estarían as citadas como a Santa Espiña e o cranio de Santiago o Menor, aínda que os seus relicarios se reconstruíron posteriormente. A causa do lume, atribuída  sen datos a unha candea mal apagada, non chegou a aclararse nunca. Resultou un suceso estraño pola inédita voracidade do lume e por producirse nun dos espazos máis seguros da basílica; estraño tamén porque, malia quedar calcinado case todo o retablo, foi posible salvar a maioría dos relicarios. A catedral conserva parte dos restos desta xoia retablística do século XVII que non chegou a devorar o lume.
1924. Inaugúrase o novo retablo da capela das Reliquias, de estilo ecléctico con detalles neogóticos. Tanto as reliquias que acolle como a súa estrutura son en gran medida as actuais. Colocaron nel unha cruz grega de baixa calidade cun novo Lignum crucis. Pretendeu ser unha réplica da visión que ofrecía en 1906 a peza orixinal.
1928. Créase o Museo da Catedral de Santiago.
1934-1938. O norteamericano Walter M. Withehill realiza a primeira transcrición latina completa do Codex Calixtinus e Jeanne Vielliard a primeira tradución íntegra -foi en francés- do seu libro V, a guía para os peregrinos nel incluída. Sorprendentemente, este texto do século XII, editado en francés, será durante anos a guía utilizada por moitos dos novos e pioneiros peregrinos xacobeos do Camiño por Francia e España.
1948-1986. Chegan os primeiros peregrinos europeos contemporáneos -franceses, alemáns, belgas, británicos, etc.- polo Camiño de Santiago. Algúns, rememorando aos antepasados, parten a pé desde lugares tan distantes como París, Le Puy, Burdeos, Barcelona, etc. Chegan tamén por longas rutas os primeiros e esporádicos non europeos -xaponeses, norteamericanos, brasileiros, etc-. Os novos camiñantes retoman o costume de ampliar a peregrinación a pé ao finis terrae, malia a ausencia de sinalización, que non se realiza ata comezo dos anos noventa.
       Nacen os estudos xacobeos en España, con iniciativas tan relevantes como a pioneira obra dos historiadores Vázquez de Parga, José María Lacarra e Juan Uría, nos anos corenta.
1950. Fundase en París a Société Française des Amis de Saint Jacques de Compostelle, a primeira asociación xacobea contemporánea do mundo, seguida desde os anos sesenta e oitenta polas primeiras de España, Italia, Reino Unido, Alemaña, etc.
1955. Aparece no subsolo da catedral o sepulcro do bispo Teodomiro, descubridor do sepulcro de Santiago e morto no ano 847. A lápida está gravada cunha cruz grega semellante á de Afonso III, do ano 874.
1987. O Consello de Europa declara o Camiño de  Santiago como o primeiro Itinerario Cultural Europeo, grazas ás pegadas que desta senda se conservaban en moitos países e aos avances na investigación internacional ao respecto. Revelador do alcance da pegada xacobea europea é o mapa que expertos de varios países realizaron neste ano dos itinerarios históricos a Compostela. Abranguen estes case todo o continente.
1993. A Unesco declara Patrimonio Mundial o Camiño Francés. En 2015 uníronse ao anterior os itinerarios do Camiño do Norte.
1998. A Unesco declara Patrimonio Mundial as rutas principais do Camiño de Santiago en Francia.
2001. Ao longo da primeira década do século XXI peregrinos de máis de cento trinta países dos cinco continentes chegan camiñando cada ano a Santiago e Fisterra coas máis diversas motivacións espirituais ou doutro tipo. Supéranse nesta década as trescentas asociacións de amigos do Camiño de Santiago no mundo, a maioría non confesionais, repartidas por países dos cinco continentes e con asociados de múltiples crenzas. Algúns peregrinos, nunha práctica crecente, con ou sen conviccións relixiosas e de países diversos, piden que ao falecer as súas cinzas volvan ao Camiño, a Santiago, a Fisterra, etc. Outros deciden fixar a súa residencia nalgunha das rutas xacobeas, incluída a que leva ao finis terrae.
2004. Artistas composteláns, dirixidos pola empresa Ángel S.L. e orientados por un amplo equipo de asesores, elaboran, respondendo a unha encarga do Xacobeo, unha réplica da cruz de Afonso III, de gran calidade e conforme á súa hipotética composición e deseño inicial no ano 874. Para realizar esta versión, estudouse, entre outros motivos, a cruz dos Anxos da catedral de Oviedo. Estudosos actuais teñen resaltado a sorprendente similitude da perdida xoia orixinal compostelá con esta cruz grega ovetense, realizada sesenta e seis anos antes. A réplica citada amosouse ao público durante varios anos na sala de exposicións da S. A. de Xestión do Plan Xacobeo, en San Lázaro, Santiago.
2006. Primeiro centenario da desaparición da cruz de Afonso III, sen ningún dato sobre o que puido pasar con ela tras o roubo e sen que se celebrase ningunha actividade para recordar o suceso e a significación da xoia.
       Uns douscentos mil peregrinos dos cinco continentes realizaron en 2006 a pé, a cabalo ou en bicicleta algún dos tramos da ruta xacobea por Francia, España e outros países, dos que uns cento vinte mil chegaron a Santiago e máis de quince mil continuaron polo Camiño a Muxía e Fisterra. Os que recibiron a compostela, certificado concedido pola catedral santiaguesa por realizar a peregrinación a pé, a cabalo ou en bicicleta e por motivos relixiosos ou relixioso-culturais, alcanzaron a cifra de 100.377, a metade deles estranxeiros.
2007. A Unión Europea inclúe o cabo Fisterra entre os 27 grandes lugares e monumentos do Patrimonio Europeo, pola súa alta simboloxía na historia continental. Ver ano 2014.
2014. 237.810 peregrinos procedentes de 165 países recibiron este ano a compostela, o certificado da catedral de Santiago que acredita a chegada á cidade polo Camiño de Santiago. O 52,25 % foron estranxeiros. De computarse os viaxeiros chegados pola citada ruta que non recolleron a compostela, o número total de peregrinos superaría os trescentos mil. De ter en conta tamén os que realizaron outras rutas xacobeas sen chegar a Santiago, a cifra definitiva podería elevarse aos catrocentos mil. A Fisterra chegarían no mesmo ano máis de cincuenta mil peregrinos, a maioría deles estranxeiros, principalmente alemáns e italianos, seguidos de franceses, norte de Europa e Portugal. Foron católicos, protestantes e doutras relixións, e tamén agnósticos e ateos. No albergue público de peregrinos de Fisterra pernoctaron 22.111 persoas.
A Unión Europea, malia seguir considerando o cabo Fisterra un dos elementos simbólicos de referencia do Patrimonio Europeo, retírao en decembro desta selecta lista ante -indica- as deficientes accións específicas de programación a favor deste ben, que considera vagas e de escaso valor.
2015. Morre afogado en maio o peregrino alemán Max Hildert, de 20 anos, cando se bañaba no mar en Fisterra logo da súa chegada. O seu corpo recuperouse días despois de desaparecer. A vítima anterior máis recente fora Giuilio Recusani, peregrino italiano, de 26 anos, falecido en agosto de 2010. O seu corpo tamén se recuperou días despois. Así mesmo, o 18 de outubro de 2015 afogouse na punta do cabo o peregrino madrileño, de 25 anos, Adrián Ruiz, cuxo corpo se rescatou catro días máis tarde. Nos últimos anos realizáronse varias operacións de busca ou rescate de peregrinos no mar fisterrán.


Imprimir suplemento



Máis información de interese

0 comentarios